Bab 10 - Pengendalian Bahan
Dan Peralatan Sains
BAB
10
PENGENDALIAN
BAHAN DAN PERALATAN SAINS
Bahan dan peralatan sains perlu dalam keadaan
baik dan berfungsi supaya dapat
digunakan dan dikendalikan dengan
cara yang betul oleh guru,
kakitangan makmal dan
murid. Guru sains dan murid perlu mempunyai pengetahuan dan kemahiran dalam
mengendalikan bahan dan peralatan sains dengan betul
supaya kerja amali dapat
dijalankan dengan
sempurna dan berkesan dalam proses pengajaran dan pembelajaran
sains. Ini
juga membolehkan murid menguasai
kemahiran proses sains dan
kemahiran
manipulatif
semasa kerja amali dijalankan serta mengamalkan sikap saintifik dan nilai
murni.
Kemahiran pengendalian
bahan dan peralatan sains adalah dituntut dalam kurikulum
sains yang seprti
yang dinyatakan dalam Kemahiran Saintifik.
Kemahiran maniputif yang
merupakan sebahagian
daripada kemahiran saintifik perlu kuasai oleh murid adalah seperti
berikut:
· Mengguna dan
mengendalikan bahan dan peralatan sains secara betul dan
sempurna.
· Membersihkan peralatan
sains secara betul dan sempurna.
· Menyimpan peralatan sains
secara betul dan selamat selepas digunakan.
· Mengendalikan spesimen
secara betul dan sempurna.
· Memerhati, mengukur dan
merekod secara betul dan sempurna.
Peralatan dan bahan
sains yang biasa dikendalikan oleh murid semasa pengajaran
dan
pembelajaran dalam makmal sains adalah seperti berikut:
· Alat kaca.
· Bahan kimia.
· Alat optik.
· Instrumen.
· Spesimen dan Bahan
Biologi.
· Peralatan ICT
10.1 Pengendalian Alat Kaca
Kaca
adalah sesuatu bahan yang digunakan secara luas di dalam pelbagai bidang.
Terdapat
banyak peralatan diperbuat daripada kaca, antaranya peralatan kegunaan
harian/domestik, peralatan
kegunaaan saintifik dan teknologi
moden. Alat kaca
diperbuat
daripada berbagai jenis kaca
untuk kegunaan khusus di dalam bidang
saintifik
terutama di dalam makmal sains.
PANDUAN
PENGURUSAN & KESELAMATAN MAKMAL SAINS│137
Bab 10 - Pengendalian Bahan
Dan Peralatan Sains
Guru
sains, kakitangan makmal dan murid harus mempunyai pengetahuan serta
kemahiran dalam
menggunakan dan
mengendalikan alatan kaca
dengan selamat,
supaya aktiviti kerja
amali dalam pengajaran dan pembelajaran dapat dilaksanakan
dengan
sempurna dan berkesan.
10.1.1 Jenis-Jenis Kaca
Kaca boleh
dibahagi kepada tiga jenis yang utama, iaitu kaca
soda (soda-
lime glass), kaca borosilikat
dan kaca khas (lead glass/special glass). Alatan
kaca
yang terdapat di makmal kebanyakannya dihasilkan daripada kaca soda
dan kaca borosilikat. Setiap jenis kaca
tersebut mempunyai ciri-ciri
khusus
seperti
dalam jadual di bawah:
Jadual
10.1: Jenis-jenis kaca
Jenis
Kaca
Kaca
soda
(Soda-lime
glass)
Kaca
borosilikat
(Borosilicate
glass)
Kaca
khas
(Lead
glass/special
glass)
Ciri-Ciri
· Mempunyai warna yang cerah (hijau cerah).
· Keupayaan mengembang yang tinggi
(mengembang
dengan cepat apabila
dipanaskan).
· Apabila dibakar akan mengeluarkan warna
merah
pucat atau kekuningan.
Contoh: mentol, botol
minuman, cermin
tingkap
· Mempunyai warna agak gelap.
· Keras dan kuat (dinding tebal).
· Keupayaan mengembang yang rendah
(mengembang
dengan lambat apabila
dipanaskan).
· Apabila dibakar, kaca borosilikat akan
mengeluarkan
warna merah cerah.
· Tidak mudah pecah apabila dipanaskan dan
mengecut
apabila disejukkan.
Contoh: bikar,
kelalang kon, kondeser,
tabung
uji, botol media
· Sesuai untuk cantuman diantara logam dan
kaca.
· Digunakan dalam mentol telivisyen, lampu
flourescent.
10.1.2 Alatan
Kaca Yang Biasa Digunakan Dalam Makmal Sains
· Pipet.
· Buret.
· Silinder bersenggat
(silinder pengukur).
· Bikar.
· Kelalang volumetrik
(kelalang isipadu).
· Kelalang kon.
138│PANDUAN
PENGURUSAN & KESELAMATAN MAKMAL SAINS
Bab 10 - Pengendalian Bahan
Dan Peralatan Sains
Rajah
10.29: Kabinet Mikroskop
· Mikroskop adalah
alat yang mahal dan mudah rosak jika tidak
di kendalikan
dengan betul.
Oleh itu, ia mestilah
digunakan dengan cermat.
Perlu disimpan
dalam kabinet khas yang
dilengkapi dengan pemanas dan termostat untuk
mengawal suhu di
dalam kabinet untuk mengelak pembiakan kulat/
mikroorganisma
seperti Rajah 10.29.
· Setiap mikroskop mesti
berlabel dan mempunyai buku log
penggunaan.
Mikroskop
mesti di selenggara oleh juruteknik yang bertauliah.
10.3.1
Pengendalian dan Penjagaan Mikroskop
a. Untuk tujuan memindah
· Gunakan kedua-dua belah
tangan apabila mengangkat mikroskop dari
satu
tempat ke satu tempat. Sebelah
tangan mesti memegang
lengannya
dan sebelah tangan lagi memegang bahagian bawahnya.
·
kanta
didalamnya tidak terkeluar daripada tempatnya.
· Mikroskop hendaklah
diletakkan dalam keadaan
tegak dan berada
dalam
keadaan kering.
b. Pembersihan kanta-kanta mikroskop
· Hanya guna tisu kanta.
· Bahan-bahan lain seperti kertas tisu bisa
(„Kleenex‟) dan kain
akan mencalarkan
kanta atau meninggalkan
serbuk halus di atas
kanta.
· Jangan guna tapak
jari untuk membersihkan
kekotoran atau debu
pada
permukaan kanta. Minyak dan gris pada
jari akan melekat pada
permukaan
kanta dan mengurangkan kualiti imej.
162│PANDUAN
PENGURUSAN & KESELAMATAN MAKMAL SAINS
Bab 10 - Pengendalian Bahan Dan Peralatan
Sains
c. Teknik menggunakan mikroskp
Kanta
mata
Tiub
Pelaras
kasar
Pelaras
halus
Kanta
objektif
Lengan
Pentas
sisip kaca
Sumber
cahaya
Tapak
Rajah
10.30: Mikroskop
· Fokuskan specimen
menggunakan kanta objektif bermagnifikasi
rendah (4x dan 10x)
dahulu sebelum menggunakan kanta
objektif
bermagnifikasi tinggi
(40x dan 100x). Apabila
menggunakan kanta
kuasa tinggi,
fokuslah dengan menggunakan
tombol pemutar fokus
halus.
· Semasa memfokus, tombol itu hendaklah
diputarkan supaya kanta itu
bergerak jauh dari
sisip kaca. Ini
akan mengelakkan mikroskop
daripada
memecahkan sisip itu.
· Kedua-dua belah mata
hendaklah dibuka semasa melihat
melalui
mikroskop.
d. Penghasilan imej yang jelas
· Jangan
biarkan sebarang minyak
rendaman terlekat di
permukaan
kanta
objektif. Ini akan menghasilkan imej
kabur.
· Jika minyak
tersebut kering, ia hanya
boleh dihilangkan dengan
menggunakan
Xylene.
e. Penjagaan pentas mikroskop
· Pentas mikroskop haruslah
sentiasa bersih.
· Sebarang tumpahan di atas pentas mikroskop perlu dibersihkan
dengan
segera. (contoh: Canada Balsam dan minyak tumpahan).
PANDUAN
PENGURUSAN & KESELAMATAN MAKMAL SAINS│163
Tiada ulasan:
Catat Ulasan